Terug naar de natuur

Op vrijdagavond ben ik aan de tv gekluisterd om te genieten van het programma Vroege Vogels. Elke week wordt weer een nieuw gebied in Nederland bezocht en worden bijzonderheden getoond. Lokale experts staan stil bij de flora en fauna en vertellen heel bevlogen prachtige verhalen. Afgelopen week stond het Nationaal Park Drentsche Aa in het middelpunt van belangstelling. Heel trots werd verteld hoe gebieden weer terug zijn gegeven aan de natuur. Na het stoppen van intensieve akkerbouw wordt er al 20 jaar helemaal niets gedaan. De natuur moet zichzelf herstellen. In het hart van Drenthe leidt dit tot een hogere waterstand en een gestage verandering van de vegetatie en de dieren. Bomen, planten en dieren die vroeger ook in dit gebied huisden komen weer terug. Een mooi voorbeeld is de tjiftjaf die zich thuis voelt in de pioniersbegroeiing en weer plaats maakt voor de blauwborst als struiken en bomen de overhand krijgen. In het programma werd ook gezocht naar de sporen van het enige edelhert in Drenthe. In Nederland hebben we gebieden aangemerkt waar ze mogen verblijven. Drenthe is verboden gebied. Het edelhert is illegaal over de provinciegrens getrokken, maar wordt gelukkig door een massaal ondersteunde petitie gered van de dood.

De tegenstelling tussen natuur en cultuur is springlevend. Door een toenemend belang voor herstel van de natuur komen in heel Nederland initiatieven om meer gebieden terug te geven aan de natuur. De interventies die hier bij passen zijn heel verschillend. Soms wordt zoals in Drenthe bijna niets gedaan en op andere plekken wordt juist ingegrepen om de natuur te herstellen. Voorbeelden zijn het afgraven van stikstofrijke bovengrond om de heide te herstellen, het voorkomen van te snelle afvoer van water of het zaaien van bloemzaad voor de bijen. De spanning loopt soms hoog op als de nieuwe natuur niet in balans raakt. Voorbeelden zijn de verhitte discussie over het afschieten van paarden en herten in de Oostvaardersplassen of het willen plaatsen van hekken om Friesland om de wolf te voorkomen. En zelfs klimaatvriendelijke maatregelen kunnen met elkaar botsen. De enige lammergier te gast in Nederland vloog zich afgelopen week te pletter tegen een windmolen. In hoeverre moeten we ingrijpen om de natuur te laten herstellen? In hoeverre moeten we de natuur daarna zijn gang laten gaan? Gaan we voor een romantisch ideaal waar alleen nog plaats is voor de natuur of zoeken we naar een balans waar plaats is voor natuur en cultuur?

De vergelijking van het herstel van de natuur sluit ook aan bij de gedachten die er zijn om natuur weer meer een plaats te geven in de geestelijke gezondheidszorg. Er zijn mooie voorbeelden die aantonen dat het contact met de natuur kan helpen bij herstel. Een natuurlijke omgeving rondom het verblijf. Voor therapie buiten gaan wandelen en je laten inspireren door de omgeving. Een seminar over green mental health (zie www.greenmentalhealth.nl ) heeft mij overtuigd van de mogelijkheden en ik wil graag een van de vroege vogels zijn die hier een bijdrage aan levert.