Vierluik: deel 2 van de 4 kernhandelingen : kernhandeling Verstaan

Verstaan

Zoek je de betekenis van het woord Verstaan op in De van Dale, dan kom je het volgende tegen:

“Duidelijk horen en begrijpen/ in overleg treden/ vragen wat bedoelt u precies?/ bedreven zijn in- je vak verstaan”.

Deze betekenis geeft mij als professional heldere inzichten en doet daarnaast ook een appèl op mij om deze kernhandeling serieus te nemen. Het zegt namelijk dat Verstaan een voorwaarde is of op zijn minst een belangrijke bouwsteen van ‘je vak goed verstaan’.   

Deze betekenis sluit daarnaast ook aan bij hoe Verstaan in ‘Werken in Verbinding’ (SRH- methodiek) wordt beschreven. Men spreekt bij deze kernhandeling over: 

“Je probeert het perspectief van de ander te zien, m.a.w. goed te horen en te begrijpen, waarbij je je eigen oordeel uitstelt’.

Heldere taal, volop bekend voor medewerkers binnen de GGZ, waarin de relatie centraal staat en daarbij ook volop het Verstaan. We willen immers weten wat de ander nodig heeft en hoe we daarbij aan kunnen sluiten. Zorgresponsiviteit is daarbij de graadmeter, checken bij de ander/ de cliënt of we de juiste dingen doen?

Tijdens de trainingen die ik geef ben ik positief verrast om te horen dat een aantal deelnemers het gewoon vindt om dit te doen. Checken bij de cliënt, doe ik de juiste dingen? Maar daarnaast hoor ik nog heel vaak terug dat eerst een behandeling wordt ingezet……het vervolgens niet de juiste resultaten oplevert (lees: herstel) en men zich dan pas gaat afvragen of het wel datgene is wat de cliënt ook vraagt of nodig heeft.

Nu weet ik dat het soms veel geduld, moed en nieuwsgierigheid vraagt om in te zetten op het Verstaan van de ander. Taalgebruik, cognitie, geslotenheid en tijd kunnen hierin belemmerende factoren zijn. Maar ik weet ook dat het de moeite waard is om er wel in te investeren.

Ik wil je vandaag mee nemen aan de hand van een tweetal verhalen (narratieven) en laten ‘ervaren’ dat Verstaan een handeling is die ook toevalligerwijs tevoorschijn kan komen. Ik bedoel hiermee te zeggen dat het inzetten van andere vaardigheden dan gebruik van taal, juist helpend kunnen zijn om de ander te Verstaan.  Je kunt hierbij denken aan aan muziek/ wandelen/ koken/ huishoudelijk werk/ creatief bezig zijn.  

Inzetten creativiteit

Klaas: man van in de 50, opgegroeid op een boerderij, altijd vriendelijk, eist niets op voor zichzelf en zal ook niet om iets vragen. Creativiteit en uiten van emotie is niet iets waar in zijn gezin van herkomst aandacht voor was. Klaas heeft hier al die jaren dat hij binnen Tollerink verblijft, ook geen aandacht voor gevraagd en eigenlijk ook niets in aangeboden heeft gekregen.

Tot…..die bewuste middag. Collega Marieke was 50 geworden en mijn collega Zorgondersteuners, gingen rustig in de huiskamer zitten waar Klaas ook gebruik van maakt. Ze verzamelden papier/ verf/ potloden etc. om mooie dingen voor Marieke te maken. Ook Klaas werd uitgenodigd aan tafel te komen en dat deed hij graag. Er verscheen een glimlach op zijn gezicht, hij stelde belangstellende vragen. Wat ontroerde was dat hij vol overgave aan de slag ging voor Marieke en de meest prachtige dingen voor haar maakte. Iets wat hij zelf niet voor mogelijk had gehouden (of mogelijk was vergeten) en waardoor ook zijn omgeving werd verrast.

Vanuit Verstaan zijn we vanuit dit vertrekpunt zijn we samen met Klaas gaan kijken hoe hij deze creativiteit een plek kan gaan geven in zijn leven. Dat heeft er in geresulteerd dat Klaas zijn avonden en ook in het weekend nu meer doorbrengt uit bed, in de huiskamer of daarbuiten. Hij is  aan het tekenen, kleuren en daarnaast ook aan het dansen, muziek maken en verzorgt in de weekenden de ‘plaatselijke’ kippen op het plein van Tollerink. Een meer zinvolle inhoud van de dag en de week en van daaruit aan het bestaan.

Dynamiek binnen de groep

Groep re-integratie: hier verblijven cliënten die, zich in de laatste fase van herstel bevinden. Zij maken gebruik van het behandelaanbod binnen de klinische setting van Tollerink. In kader van herstel van kwaliteiten heeft men er gezamenlijk voor gekozen om geen gebruik meer te maken van de schoonmaakdiensten van  Asito. Kwaliteiten worden in gezet om zo met elkaar het huishouden te ‘runnen’. Een geordend huishouden tot dan, iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid.

Dit ging goed, totdat Pieter ging verhuizen en er ineens een hele andere situatie ontstond in de groep. Alles leek als een ‘plumppudding’  in elkaar te zakken, niemand deed meer wat en de omgeving kreeg een ‘extra’ laagje. Voor de een niet/ nauwelijks zichtbaar en de ander ergerde zich ‘groen en geel’. “Wie pakt de regie?” was de vraag die in de lucht hing. Met andere woorden wie Verstaat wat nodig is binnen deze groep? Is dat als professional de regie bij de cliënt laten of toch opnieuw heel goed kijken ( lees Verstaan) wat de ander nodig heeft. Dat laatste bleek de oplossing…..

Dinsdagochtend: verpleegkundige en zorgondersteuner gingen actief aan de slag met Verstaan: riepen alle betrokken cliënten bijeen, pakten het afgesproken programma erbij en gingen in gesprek. Wat bleek…..cliënten wisten niet hoe de structuur (lees wegvallen inzet Peter) op te pakken en lieten het gaan…..

De verbinding met elkaar aan gaan en de ‘uitgestoken hand om mee te denken/ kijken’ bleken helpende factoren.   

Verwachtingen werden vervolgens over en weer uitgesproken en men is met elkaar aan de slag gegaan. Dit gaf energie voor alle betrokkenen. Blij met elkaars inzet, blij met de schone ruimtes, blij met het oppakken van nieuwe vaardigheden door cliënten en vooral ook blij met de winst die de moeite om te Verstaan, had opgeleverd.  

Dit alles werd gezamenlijk afgesloten met het eten van een lekkere snack (vieren van successen !) en het was weer een nieuw vertrekpunt om het vanaf dan weer met elkaar op te pakken.

Zomaar twee voorbeelden van redelijk alledaagse gebeurtenissen waarin het Verstaan van de ander een belangrijke rol speelt. Het zijn echter zeer essentiële schakels in het grote geheel van wat we het Herstelproces van de client noemen.  Ik wens je mooie momenten van Verstaan toe en ontmoet je graag over een maand bij de kernhandeling Verzekeren.

Het belang van aansluiten verstaan wordt nog eens heel mooi duidelijk in dit filmpje.