Theater als vorm van therapie!?

De eerste coronagolf is goed en wel begonnen. Veel is onduidelijk: wat kan (nog) wel en wat kan (tijdelijk) niet meer. Op veel locaties worden dagactiviteiten tijdelijk stilgelegd. Mieke te Riele, allround vakbegeleider bij Esquirol schakelt, net als veel van haar collega’s, snel en probeert op de afdeling alsnog activiteiten te organiseren. Even daarvoor is theatermaker Marike Minnema, die wat vroeg was voor een afspraak in het Deventer Ziekenhuis, binnengelopen bij Rielerenk om te kijken of ze daar wat kan betekenen. Ze zit op dat moment zonder werk en wil toch iets brengen. Haar idee: op een vrijblijvende en creatieve manier theater maken met patiënten. Via de Rielerenk komt ze terecht bij Anneke Jansen. Anneke is Teamleider bedrijfsvoering van Esquirol en denkt altijd in mogelijkheden. Ook deze keer: “Het leek me een super mooi idee, maar ik had op dat moment geen budget. Dat heb ik ook aan Marike verteld. Ook heb ik verteld dat ik haar als vrijwilliger wel een kijkje in de keuken kon geven. Marike had wel ervaring met trauma maar geen ervaring met het samenwerken met psychiatrisch patiënten”. Anneke koppelde Marike aan Mieke die zelf de opleiding tot dramatherapeut heeft gedaan. De bleek een gouden combinatie. Volgens Marike was er zelfs sprake van “liefde op het eerste gezicht”. Al snel werd er gestart met de uitvoering van de ideeën de waren opgeborreld.

Goede kunst is helend

Op een vrijdagmiddag zijn Marike en Mieke op de afdeling begonnen met het de theatersessies. De sessies beginnen steevast met Marike die een volksverhaal of sprookje vertelt. Het sprookje wordt besproken en er worden oefeningen gedaan die te maken hebben met lichaam, stem en samenspelen. Als de deelnemers goed opgewarmd zijn is het tijd voor het spelen van scènes.

De sessies hebben geen therapeutisch uitgangspunt. De meeste mensen die op Esquirol hebben hun portie geijkte therapie al wel gehad. “Maar goede kunst kan wel degelijk helend zijn”, aldus Marike. “Eén van de verschillen tussen deze sessies en dramatherapie is dat plezier een grote rol speelt. Plezier, samenspelen en samenkomen is een groter doel dan rechtstreeks werken aan psychologische problematiek van het individu.” Er is tijdens de sessies wel degelijk veel ruimte om te reflecteren en praten over emoties en verschillende ‘rollen’ uit te proberen en de initiatiefnemer zien groei in de sociale capaciteiten van de deelnemers. Daarnaast kunnen deze theatersessies door hun laagdrempeligheid een opstapje vormen naar dramatherapie. Eén van de deelnemers is al doorgestroomd naar dramatherapie, daarnaast komt hij wekelijks naar de theatersessies.

Twee patiënten deden van vanaf het begin mee, maar binnen de kortste keren was de groep uitgebreid tot acht personen. Mieke en Marike hadden een duidelijke rolverdeling. Mieke: “Marike nam altijd het voortouw. Het was immers theater en geen therapie. Ik keek echter goed mee wat er gebeurde en daar waar nodig zocht ik contact. Bijvoorbeeld om cliënten te stimuleren en veiligheid te bieden” Beide dames geven aan dat ze best wel doelen in het hoofd hadden om met patiënten te bereiken, maar ze zorgden er altijd voor dat die niet op de voorgrond kwamen te staan. In veel gevallen kan er meer dan gedacht. Mieke: “Ook ik werd regelmatig verrast. Er gebeurden echt dingen die ik niet voor mogelijk had gehouden. Zo was er een cliënt die voor de omgeving vaak onduidelijk en onbegrijpelijk praat. Hij kroop in de rol van Koning, ging op de vloer staan en vertelde in die rol een kraakhelder, samenhangend verhaal. Zijn stem was krachtig evenals zijn mimiek”. Marike: “Mijn grote voordeel is dat ik cliënten niet elke dag zie. Dat geeft mij vrijheid en onbevangenheid”.

Meer samen

Cliënten geven aan dat ze sfeer tijdens de theatermiddagen gezellig en ontspannen vinden. Mieke en Marike merken op dat dit zorgde voor een groter saamhorigheidsgevoel. Mieke: “Cliënten leken zich meer bewust van elkaars aanwezigheid en zochten ook meer contact”.

Volgens Marike is dit een min of meer logisch uitvloeisel van het middel theater en de manier waarop ze het inzetten: “Onze grondwet is dat niets verplicht is, de oefeningen zijn uitnodigingen om nieuwe dingen uit te proberen, maar het is niet verplicht om overal aan mee te doen. Zo ontstaat er een zekere veiligheid en laagdrempeligheid. Daarbij is theater een manier om je op een veilige manier te uiten over zaken waarbij dat in het normale leven toch lastiger gaat. Zo kun je je gevoelens van boosheid uiten, maar ook bijvoorbeeld je seksualiteit door je in te leven in een personage. Dit zorgt voor groei en heling. En dus ook voor een gevoel van samen zijn.”

Achteraf onderbouwd

De spontaan ontstane samenwerking bleek een schot in de roos. Dit moest een vervolg krijgen. Er was echter nog steeds geen budget. Anneke: “Met wat creatieve oplossingen kon ik wel wat middelen vrij maken om dit mooie initiatief tijdelijk te ondersteunen, maar voor de langere termijn moest er financiële dekking komen” Samen met WerV hebben we toen een onderbouwing geschreven voor deze vorm van theater maken waarin we de waarde voor het kwaliteit van leven en herstel van patiënten duidelijk maakten. Hiermee hebben we een subsidieaanvraag gedaan. De subsidiepot bleek voor 2021 echter al meer dan leeg. Een andere subsidie werd niet aangevraagd, omdat de focus dan teveel zou komen te liggen op het eindresultaat in de vorm van een toneelstuk. Dat zou een groot deel van de kracht van het initiatief ondermijnen.

“Omdat we dit initiatief te waardevol vinden om ermee te stoppen blijven we zoeken naar middelen.” zegt Anneke.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

 Hier lees je hoe Martine, die als cliënt deelnam, het heeft ervaren.

Expertisecentrum

Anneke hoopt dat het feit dat Esquirol bezig is om een expertisecentrum te worden extra mogelijkheden gaat bieden. “Tot een aantal jaren geleden was Esquirol, met alle respect, een verblijfsafdeling voor patiënten die langdurig klinisch waren opgenomen. Samen met de rest van het team heb ik toen de opdracht op me genomen om er weer een echte behandelafdeling van te maken. Dat is niet makkelijk voor een doelgroep die al zoveel vormen van behandeling en begeleiding heeft gehad. Wij willen echter niet accepteren dat er voor deze doelgroep geen ontwikkeling en herstel mogelijk is. Dus we moeten op zoek naar dingen die WEL werken. En dit werkt onder andere.”

Als expertisecentrum in wording krijgen we hiervoor ruimte. We hebben de mogelijkheid om zaken op een zeer creatieve out-of-the-box manier aan te pakken. Doel is om vastgelopen trajecten waarbij nog wel degelijk sprake is van perspectief vlot te trekken. We krijgen hiervoor extra middelen. Vanuit deze middelen worden niet alleen nieuwe en extra activiteiten gefinancierd, maar ook wetenschappelijk onderzoek. Want natuurlijk willen we weten wat het effect is van deze nieuwe vormen van zorg.

Theaterinitiatief moet sowieso door

Of het expertisecentrum er komt of niet, Mieke en Marike vinden dat het initiatief zoveel moois heeft opgeleverd dat het niet moet stoppen. Ze willen verder. “Maar dan moeten er wel geld voor vrij worden gemaakt” zegt Marike. Beide dames hopen dat hun initiatief breder wordt opgemerkt, wordt gewaardeerd en hopen dat er “hogerop” keuzes worden gemaakt die een vervolg mogelijk maken.  Mieke vult aan: “Ik vind het sowieso belangrijk dat er in de herstelgerichte zorg weer meer ruimte komt voor vaktherapie en kunst & cultuur”.

Overvloed deel je!

Vanuit het vertrouwen dat hun initiatief een vervolg gaat krijgen dromen ze ook al weer over uitbreiding. Op dit moment onderzoeken ze hoe cliënten van andere afdelingen op het Brinkgreventerrein ook deel kunnen gaan nemen. Dit alles vanuit de gedachte “Overvloed deel je!”.

Op dit moment wordt onderzocht of ze gebruik kunnen maken van de ruimte boven het Medisch Centrum waar ook de studio en montageruimte van Out-Of-the-Box TV zullen komen.

Mieke te Riele

Mieke te Riele werkt sinds twee jaar als allround vakbegeleider bij Esquirol. Mieke is opgeleid als dramatherapeut en heeft de afgelopen jaren met verschillende doelgroepen gewerkt in verschillende functies. Onder andere met loverboyslachtoffers en slachtoffers van huiselijk geweld. Hierbij heeft ze zowel als dramatherapeut, maar bijvoorbeeld ook als maatschappelijk werker en kindhulpverlener gewerkt. Bij Esquirol ontwikkelt Mieke een activiteitenaanbod dat passend is bij de mogelijkheden van de cliënten.

Marike Minnema

 

Marike Minnema is theatermaker. De afgelopen jaren woonde en werkte ze in Marokko. Daar maakte ze theater volgens de methode “Theater van de onderdrukten” van Augusto Boal. In Rabat speelden en deelden vrouwen uit verschillende Afrikaanse landen door middel van theater hun verhaal. Marike maakte ook een aantal Forum Theater voorstellingen, waarbij het publiek uitgenodigd wordt oplossingen te zoeken voor een probleem dat in het theater wordt uitgespeeld. Sinds enkele jaren is Marike weer terug in Nederland. Het werken met uitdagende doelgroepen trekt haar nog altijd.

https://marikeminnema.com/marike-minnema/

 

Ben je geïnteresseerd in dit project? Neem dan contact op met Marike Minnema 06-2433 6478 marikeminnema@yahoo.com